NEREDEN NEREYE...

Değerli Okurlarım; bu haftaki yazımda sizlere zamanın en meşhur konağı BAŞARALI KONAĞINDAN , BAŞARALI OTELİ ve ÇARŞISINDAN bahsetmeye çalışacağım. Konya’nın en ünlü konağı olan bu yapı Mevlana Külliyesinin kuzey batı tarafındaydı. Yanında dergâha ait aşevi ve yakınında Çelebi Konakları varmış.

Mevlana Dergah’ının civar mahallesi, Türbe önü diye anılan yer günümüzde olduğu gibi o yıllarda da çok ünlü bir semtmiş. Yani Konya’nın ticaret ve ziyaret alanı idi.
Büyük Hacı Osman Ağanın torunu, küçük Hacı Osman Ağanın büyük oğlu Başarılızade Mustafa Efendi (Mustafa Lütfi Başaralı) ve kardeşi Kara Mehmet Ağa (Mehmet Başaran) Mevlana türbesi bitişiğindeki üç arsayı alarak buraya BAŞARALI KONAĞINI yaptırmaya karar vermişler. 1100 metre kare alan üzerine inşa edilen konak zamanın ünlü Ermeni ustaları tarafından Osmanlı Mimarisi yanında Avrupa mimarisinden esinlenerek 1902 yılında yapılmaya başlanmıştır. Üç yıl içinde bitirilerek 1905 yılında tamamlanmıştır.
İçerisi antika halılar, altın kaplama şamdanlar ithal oturma takımları ve eşyalar ile döşenmiş Mustafa Lütfi Başaralı ve köyden geldiği zamanda kardeşi Mehmet Başaran aileleri ile birlikte ikamet etmeye başlamışlar. Başaralı konağı bitişik 3 blok, çatı katı dahil 4 kat olarak avlu içerisinde üç ayrı büyük kapıdan girilecek şekilde yapılmıştır. Zemin katta avlu içersinden girilerek develerin ve cins Arap atlarının ahırları, samanlıları, kilerleri yanında erzak depoları da yapılmıştır. 3 normal katlarda her kata 6 oda olmak üzere oda ve çatı katında da 4 oda olmak üzere 22 oda varmış. 3 blok olarak yapılan konakta 66 oda yanında salonları, banyo mutfak ve müştemilatı yapılmıştır.
Eski Konya fotoğraflarında ahşap çatının yüksekliği çok uzaklardan fark edilirmiş. Çünkü çatı arasında 4 oda yapılmış, Alaaddinden çekilen fotoğraflarda sol tarafta BAŞARALI KONAĞI hep ön planda görülmekteydi.
Çatısı ladin ve meşe dilmelerinden yapılmış, yıkılması esnasında marangozların ve yıkım ustalarının yapılan imalatı çok beğendikleri görülmüştür. Dört katlı Başaralı Konağının duvarları 120-130 cm kalınlığında Sille taşı ile örülmüştü. Konya ev mimarisi tarihinde önemli ve farklı yeri olan konak Osmanlı ve Avrupa mimarisi karışımı yapıldığı için çok dikkat çekmekteydi.
Belediye bu şaheser yapıyı çevre düzenlemesi, meydan ve yol açmak için 1958 yılında yıkmıştır. Şimdi bu eser sadece fotoğraflarda kaldı ne yazık ki..!
Konya’nın ticari merkezi günümüzde olduğu gibi o dönemde de Kapı cami civarı, kunduracılar içi ve çevresiymiş. Eski çağlarda olduğu gibi, Selçuklular ve Osmanlılar zamanında camiler ticari merkezlerin yakınında veya ticari merkezler dükkanlar camiler mescitlerin yanına yapılırmış.
Müslüman şehirlerde bütün yollar merkez camisine çıkacak şekilde planlanırmış. Camiler sosyal, kültürel,hayatın ekonomik hayatında merkezi durumdaymış. BAŞARALI OTELİ ve ÇARŞISI bu düşünce ile, Konya’nın en büyük en aktiviteli camilerinden olan Kapı camisinin karşısında Hükümet konağına çok yakın yerde yaptırılmıştır. 1902 yılında Başaralızade Mustafa Başaralı ve kardeşi Kara Mehmet ağa Mehmet başaralı tarafından yaptırılmaya başlanmış, 1905 yılında bitirilmiştir.

O yıllarda Konya’da konaklamaların büyük çoğunluğunun hanlarda olduğu bir dönemde yapılan Başaralı Oteli ve çarşısı Konya’da HAN kültüründen OTEL kültürüne geçişi sağlayan ilk 66 müstakil odalı oteli, zemin katında ise 21 dükkandan oluşan BAŞARALI çarşısı yapılmıştır. Günümüzde otellerin yanında yada altında yapılan alış veriş merkezleri uygulamasının günümüzden yaklaşık 115 yıl önce hayata geçirilmiş bir örneği idi. Zamanın en iyi ustaları Selçuklu ve Osmanlı mimarisine uygun olarak yaptırılarak 3 yıl içinde bitirilerek işletmeye açılmış idi.
Çarşı ve otel mimarisi dikdörtgen olarak planlanmış olup iki blok halinde, zemin katta bloklar arasında dar bir avlu, karşılıklı olarak toplam 21 adet dükkanda yapılmıştı. İki blok orta yerde bir asma geçitle birleştirilmiş, muhtelif merdivenlerden üst kata çıkışı sağlanmıştı. Üst katında 21 müstakil otel odası yapılmıştı. Odaların tamamının kapı ve pencereleri giriş koridoruna çıkacak şekilde dizayn edilmişti. Çarşının çatısı ortadan ikiye ayrılmış ışık ve hava alması için cebri havalandırma ve aydınlatma uygulanmıştı.
Başaralı teli ve çarşısının yarısı maalesef 1970’li yıllarda yıkılmış yerine başka bir bina yapılmıştır. Diğer yarısı da yeni cadde açmak için istimlak edilerek 1998 yılında yıkılmıştır. Konya’mızın tarihe damga vuran bu eserleri bu şekilde maalesef yok olmuştur. SAYGILARIMLA…
Faydalanılan Kaynak: Nereden Nereye : A.Kemal Başaran