TURİSTİK DOĞU EKSPRESİ GEZİ NOTLARI-3

KARS, Pazar 07.Ocak 2024
Kars’ta bir bayan devlet desteği ile yöresel ürünlerin yapıldığı bir lokanta açmış ama bir süre sonra nasıl olsa çok müşterim var diye fiyatları artırmış. Bir başkası da İstanbul’da bir zamanlar meşhur bir muhalefet siyasetçi bayanmış… Demek ki bu geziler önemli katkılar sağlamış şehre…
Sabahleyin Kars sokağında Sarıkamış programına katılmak üzere misafir bekleyen bir Kızılay çalışanı ile karşılaştık. Hava -5 derecede idi. Meğer on beş sene kadar önce dışarıda soğuk -46 dereceye kadar ulaşmış, sular donmuş, dışarıda sohbet etmek de mümkün değilmiş. Son senelerde Kars civarına yapılan irili büyüklü 11 barajın da etkisi varmış, bu havada... Şehirde rahatlığından dolayı doğal gaza “Müslüman işi” diye bakılıyor.
Kars’ta Azerbaycan konsolosluğu mevcut. Sovyetler döneminde de Kars’ta konsolosluk vardı. Esnaf her cumartesi günü konsolosluğun paydos ederek çarşıya çıkmasını dört gözle beklermiş. Zira Sovyetler kapalı ekonomide olduğundan bizdeki gibi üretim olmadığından konsolosluk personel kamyonlarla mal alır, gümrükten gönderirmiş.
Kars şehri kale civarı epeyce kentsel dönüşüm yapıldığından hele akşam vakti tarihi yerleşim yerleri fazla gözükmüyor. Rus işgali döneminde yapılan kesim ise ızgara planında, birçok bina korunuyor. Ebu’l-Hasen Harakani burada.. Taht üstü mevkiindeki Valilik binası gece aydınlatılıyor.
Sabahleyin Ani ören şehrine doğru gidildi. Ani Kars’a 47 km uzaklıkta ve 1532 metre yükseklikte, köyün adı Ocaklı. Yol düzgün ve asfalt. Yahnidağı geçidi 1993 metre yükseklikte. Burada 1877 yılında Osmanlı Rus savaşı olmuş. Sadece yüksek kesimde kar var. Ani çok eski bir yerleşim yeri, Selçukluların da Anadolu’ya giriş kapısı. Volkanik üçgen plato üzerinde, 7-8 bin yıllık mağaralar da var. İpekyolu buradan geçiyor. Kale girişinde kapıdaki Arslan kabartması karşılıyor iç kale üzerinde. Sarnıç kapısı, Kars kapısı da var. Ani’nin fethi 1064, sonra burada Şeddadi beyleri hüküm sürdü. 11’nci yüzyılda nüfusunun 100 bin olduğu tahmin ediliyor. Antik şehirde halen 21 tarihi eser var. Tarih öncesinden bu yana bir yerleşim alanı olan kent, Urartulardan Osmanlılara kadar birçok farklı medeniyetin izlerini taşır. 10. yüzyıldan sonra dinî ve ticarî bir merkez haline gelen Ani, 1605 yılındaki depremin ardından terk edildi. Şehrin 4.5 km suru varmış, Arpaçay, Mığmığ ve Bostanderesi ile çevrili, Antik şehirde İslami yapılar (camiler, medreseler, hamamlar) yanında Ermeni ve Gürcü yapıları da mevcut. Gürcülerin şaşalı dönemi olan Kraliçe Tamara (1184-1213) ait kilise ayakta, ama diğer İslami eserler gibi oraya da Vandallar musallat olmuş. Katedral gotik mimarinin ilk eseri kabul ediliyor. Ani, 2016 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alındı.
Şehrin ana caddesi üzerindeki dükkanları geziyorsunuz. Ebu'l Menûçihr Camii, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na siyasî olarak bağlı Şeddadi emirlerinden Ebû Şücâ‘ Menûçihr tarafından inşa ettirdiği söylenen ve Türkiye sınırları içerisindeki ilk Türk camisi olduğu iddia edilen yapıdır. İçinde bulunduğu Ani antik kentiyle birlikte UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır. Burada namaz kılabilirsiniz. Aşağı tarafı yükseklik, karşı tarafı Ermenistan bölgesi… Anıtmezar örneği mevcut, şahmeran da buradan çıkıyor. İleride Selçuklu sarayı ile Ateşgedelere ait olduğu söylenen bir yapı da var.
Rehberlik zor bir meslek olsa gerek, zira köklü bir tarih bilgisi yanında coğrafya, iktisat, etnoloji vesaire bilgileri gerekiyor. Üstelik geçmiş ve yaşayan etnisiteleri de değerlendirmek yor. Ören yerindeki lavaboların temizliğine daha özen gösterilmesi gerektiğini yetkililere duyurmak isteriz.