KONYA OYUNLARI

Değerli gazetemiz okurları; 23 Ocak 2023 pazartesi günü ÜÇ AYLAR başladı. Bu vesile ile Üç ayların başlangıcında olan REGAİP kandili de Konya’da ŞİVLİLİK denilen etkinliklerle kutlanır. Bu gün ülkemizde sadece KONYA merkezde bilinir. Kız ve erkek çocuklar sabahın erken saatlerinde ellerindeki torbalarla her evi ziyaret ederek kişilerin verdikleri çerezleri (Konya’da Şak leblebi denirdi) çikolataları gofretleri, eskiden kayısı kurusu, kuru üzüm vs. toplayarak bu özel günü kutlarlar. Bu gelenek yıllardır süre gelmektedir. Son yıllarda Konya merkez belediyelerimiz de bunu adet haline getirerek etkinliğe katkı sağlamaktadırlar. Bu yıl Büyükşehir Belediyemiz okulların yarıyıl tatiline girdiği Cuma günü çocuklara ŞİVLİLİK Paketi vererek şimdiden kutladılar. Bu konuyu geçmiş yıllarda detaylı anlatmıştım. Sizin kapınızda 26 Ocak Perşembe günü sabahın erken saatlerinde ŞİVLİLİK sesleri ile çalınırsa hazırlıklı olun. Çocuklar kapıyı çalarak toplu halde hep bir ağızdan tempo ile “Şivli şivli şişirmiş,erken kalkan pişirmiş, iki çörek bir börek, bize namazlık gerek.. ŞİVLİLİKKKK… “ diye güne başlanır.

KONYA’DA KAŞIK OYUNU: Oyun denince kaşık oyunu akla gelir. Konya Kaşık Oyunu Orta Asya’dan Türkler tarafından getirilmiştir. Kaşık oyunlarının figürleri çok fazladır. Herkes farkına varmadan oyunun neşeli havasına kapılır. Kaşıklar vura dursun oyuncunun tıpış tıpış yürüyüşü, topuk döve döve nazlanışı, yan yan sıyrılışı, yavaş yavaş şakalaşması en belirgin figürlerdendir. Ayrıca Konya türkülerinin kaşık yapısı için oyun havaları niteliğinde oluşu hayli dikkat çekicidir. Çünkü oturak alemlerindeki oyunlarda icra edilen bu müziğin eşliğinde kadın oyuncular zil ve kaşıklarla beraber Milli kıyafetlerle oyuna iştirak ederler. Bu alemdeki oyun türlerine Anadolu’nun başka yörelerinde rastlamak mümkün değildir. Kadın oyuncu aynı zamanda misafirlere sakilik yapardı. Bu usulün Selçuklulardan öncede olduğu iddia ediliyor. Oyunlar çeşitli isimler altında oynanırdı.
KÜSTÜ OYUNU: Konya’ya has bir oyundur. Kaşıkla oynanır, zil ile oynandığı da olur. Bu oyun ile çalınıp söylenen türkü “İnce Çayır türküsüdür” Sazlar ince çayır türküsünün ara ezgisinin üç bazen da beş defa çalındıktan sonra türkünün okumasına geçilirdi. İnce çayır biçilir mi, soğuk sular içilir mi.. Türkünün burasında bütün sazlar durur, oyuncu hangi durumdaysa öylece kalırdı. İşte bu duruş anında bir koşma okunurdu. Bu koşma genellikle KÜSME üzerine idi. “Küsme dilber barışalım, cümle isyan bendedir. Cümle isyan bende ise her kabahat sendedir. Bu sözlerden sonra sazlar yavaştan başlar hızlanarak devam ederdi.
SEKELİM KIZLAR: Bu oyun Konya ve köylerinde, düğünlerde genç kızlar tarafından oynanırdı. Diğer saz meclislerinde bu oyun oynanmaz. Düğünlerde bir araya gelen genç kızlar birbirlerinin bellerinden sarılarak halay gibi oynar gibi dizilirlerdi. Baştaki kız sazla birlikte şu türküyü okurdu. “ Küp dibinde bastırma , kız saçını kestirme, yar evine gelince gönülcüğünü kaptırma” Sonra kızların hepsi bulundukları yerde sıçrarlar ve hep birlikte “Sekelim kızlar sekelim vay, vay, arpada buğday ekelim vay vay derler ve oyuna canlılık katarlardı.

OYUNCU İLE OKUYUCUNUN OYNADIĞI OYUN: Bu oyun şu iki türkü ile oynanır.
A: Kız sana fistan aldım yolladım geldi mi? B: Kıralım kıralım fındık fıstık kıralım. Bu oyunda okuyucu ile oyuncu karışlıklı sorulu cevaplı türküler söylerler. Bu iki türküden biri çalınırken önce okuyucu, sazların kesilmesiyle oyuncuya ahenkli sesiyle sorar. Oyuncu de tempo ile cevap verir. Cevaptan sonra oyuncu kaşıklarını vurarak sazların temposunu hareketlendirirdi.
KONYA ÇOCUK OYUNLARI: Her yerde olduğu gibi mahalli nitelikler taşıyan ve mahallelerin gece gündüz neşe kaynağı olan çocuk oyunları vardı. Folklorik mahiyet taşıyan bu oyunlar bazen değişik karakterlerde gösterirdi. Yukarda bahsettiğim şivlilik gibi. Örnek olarak gökte ne var, karpuz karpuz eşim dalda ben burada, aç kapıyı bezirgan başı edin nine bedin nine , uzun eşek yattı kalktı mendilim köşe gibi ..
AŞIK OYUNU:Aşık havyaların diz kapaklarında bulunan bir kemiktir. Bunun çukur tarafı “çil” şaşı tarafı da “tök” adını alır. Yandaki çukur yere “kellek” şiş yere de “dabban” denir. Çok eski oyundur. Hatta bunu fıkra ve ata sözleri bile vardır. “Onunla aşık atılmaz gibi”
AÇ KAPIYI BEZİGAN BAŞI : İki kişi kendilerine isim seçerler. Ellerini tutuşup, yukarı doğru kaldırırlar. Ellerinin altından arkadaşları geçer. Aç kapıyı bezirgan başı arkamdaki yadigar olsun derler. En arkadaki geçerken kollarıyla yakalarlar. Diğerleri duymasın diye sessizce, kendilerine koydukları isimden birini seçmesini söylerler. Hangisinin aldığı ismi beğenmişse onun arkasına geçer. Aynı soru bütün çocuklara teker teker sorulur, en öndekine sıra geldiğinde yüksek sesle sorulur. Hepsi seçim yaptıktan sonra araya bir çizgi çekilir. Başkanlar elleriyle tutuşarak çekişirler. Bu arada arkadakiler onlara yardımcı olur. Hangi taraf kuvvetliyse diğerini çeker. Kendi tarafında en sonda kalan kişiye de “Çürük Elma “ denirdi. Tekrar üç aylarınızı kutlar, saygılar sunarım..