Hak – Hukuk Konusu

■ İçini dışından daha çok süsle! Dışın halkın, için Hakkın baktığı yerdir. (Hz. Mevlana)

■ Vardığın yeri pak et,
Yediğin lokmayı hak et. (Hacı Bektaş ı Veli)

***
Günümüzde en çok erozyona uğrayan kanımızca hak kavramıdır. Haksızlığı toplumun tüm katmanlarında görmek ve okumak olanaklıdır;
Siyasette haksızlık vardır,
Ticarette haksızlık vardır,
Eğitimde haksızlık vardır.

—
■ Haksızlığın karşısında susan dilsiz şeytandır. (Hadis-i Şerif)
—

Haksızlıkları sıralarsak, teren yolları gibi uzayıp gider. Çok yönlü kavram olan hak üzerinde fikir birliğine varılmış kapsayıcı bir tanım bulunmamaktadır. Hakkı iradeyi temel alarak tanımlayanlar olmuştur. Buna göre;
■ “Hukuk düzeni tarafından tanınan bir irade gücüdür.”
Kişi, başka birine kendi iradesini kabul ettirebildiği, bu iradeye göre harekete zorlayabildiği takdirde hak sahibidir.
■  “Hak, çıkar temeline dayalı hukuken korunan ve bundan yararlanma yetkisi tanınan çıkardır.”

■ “Hak, hukuken korunmasını istemek yetkisine sahip bulunduğumuz çıkardır”

—

■ Haksızlıklara baş kaldırmayanlar, onlardan gelecek her türlü kötülüğe katlanmalıdır.

(Hz. Ali)

■ En büyük cihad, zalim karşısında çıkıp; sen “haksızsın” demektir. (Hz. Hüseyin)
—

Hak sahibi olmak, bir şey yapmaya yetkili olmak ya da bir şeyi isteme demektir. Hak, sahibine bir şeyi yapabilme yetkisi verirken, başkalarına da bu yetkinin kullanılmasına engel olmama, saygı gösterme yükümlülüğü getirmektedir. Hak, insanların ya da insan topluluklarının ihtiyaçlarının karşılanması için dile getirdikleri istemlerin hukuk yoluyla düzenlenip güvenceye bağlanmasıdır.
İnsanı hak sahibi yapan yetkinin ana kaynağı genelde hukuk olabileceği gibi, sözleşme, davranış ya da istemin doğruluğu, haklılığı düşüncesi de sayılabilir.
—
■ Arayan hakkı en sonunda bulur.
(Tevfik Fikret)
—

“Çok yönlü kavram olan hak üzerinde fikir birliğine varılmış kapsayıcı tanım yoktur. Hakkı genel olarak iradeyi temel alarak tanımlayanlar olmuştur;

Hukuk düzeni tarafından tanınan bir irade gücüdür.

Kişi, başka birine kendi iradesini kabul ettirebildiği,  bu iradeye göre harekete zorlayabildiği takdirde hak sahibidir.

“Hak, çıkar temeline dayalı hukuken korunan ve bundan yararlanma yetkisi tanınan çıkar.” olarak tanımlanabilirken başka açıdan b“ hukuken korunmasını istemek yetkisine sahip bulunduğumuz çıkardır” şeklinde çıkar ve iradeyi temel alarak da algılanabilmektedir.

Hak sahibi olmak, bir şey yapmaya yetkili olmak ya da bir şeyi isteme demektir. Hak, sahibine bir şeyi yapabilme yetkisi verirken, başkalarına da bu yetkinin kullanılmasına engel olmama, saygı gösterme yükümlülüğü getirmektedir.  Hak, insanların ya da insan topluluklarının ihtiyaçlarının karşılanması için dile getirdikleri istemlerin hukuk yoluyla düzenlenip güvenceye bağlanmasıdır. İnsanı hak sahibi yapan yetkinin kaynağı  hukuk olabileceği gibi, sözleşme, davranış ya da istemin  doğruluğu düşüncesi de  sayılabilir.”

—

Kul hakkında önem sırası vardır. Kul hakkının en önemlisi ana-baba hakkıdır. Tatlı dil, güler yüzle yardımlarına koşmakla, onların gönüllerini kazanmaya çalışmalıdır. Haklar, komşu hakkı, hoca hakkı, karı-koca hakkı, arkadaş hakkı, devlet hakkı sıralanır gider.

—
■ Hak yerde kalmaz. (Anonim)

—

İslam büyükleri, kul hakkından, dinsel sorumluluktan, vebalden çok korkarlardı.
Kul hakkı, ne kadar az olsa da, Cennete girmeye engel oluşturur;
“Üç şey kendisinde bulunan kimse, Cennete dilediği kapıdan girecektir: Kul hakkını ödeyen, her namazdan sonra on bir defa ihlâs suresini okuyan, katilini affederek ölen” (Hadis-i şerif)

—
Ünlü Hükümdar Kanuni Sultan Süleyman, Seyhülislam Ebüssuud Efendi’ye sordu;
“Topkapı Sarayı’nın bahçesindeki meyve ağaçlarına zarar veren karıncaların yok edilmesi dinen doğru mudur?
“Dirahta ger ziyan etse karınca
Günah var mıdır anı kırınca?”
   Sorunun Türkçeye çevirisi şöyle;
(Eğer karınca ağaca zarar verir, onu kurutursa onu yok etmenin bir günahı var mıdır?)
Seyhülislam Ebüssuud Efendi Hükümdarın bu sorusunu iki dizelik şiirle yanıt verdi;
“Yarın Hakkın divanına varınca,
Süleyman’dan hakkın alır karınca…”

—

■ Hükümdar haksız olarak bir köylüden yumurta alırsa, adamları köylünün bütün tavuklarını alır. (Sadi)
…

Ünlü gülmece ustası ve düşünür Nasrettin Hoca,  Konya- Akşehir’de kadınlık görevini  yürütürken bir hemşerisi davası sıfatıyla gelir ve şikâyetini anlatır. Hoca konuyu en ince ayrıntısına varınca dek irdeleyip karara varır;
    “Sen haklısın!”

   Davacı huzurdan sevinerek ayrılır. Ardından

davalı gelir. Savunmasını dilinin döndüğünce yapar. Hoca kararını verir;

   “Sen de haklısın!”

Hocanın kâtibi şaşırır;

   “ Hem davasını hem de davalıyı haklı çıkardın, bunun hikmeti var mı? Hem davalı, hem de davacının birlikte, haklı oldukları acaba nerede görülmüştür?

   Hoca gülümseyerek kâtibine döner ve der ki;

“Ne desem bilmem sen de haklısın galiba”