İsraf Var mı?

Bu yazı ile beraber toplamda on altı defa sizlerle buluşmuş oluyorum. Bir başka deyişle dört ayı tamamlamışız. Gerçekten zaman ne kadar hızlı akıyor… Hayırlı, bereketli ve sağlıklı yeni bir hafta hepimize. Geçtiğimiz günlerde TÜİK tarafından yayınlanan, 2018 yılı sağlık harcamaları istatistiği ve bazı güncel olaylar bu haftaki yazımızın ana konuları olacak. İstatistik verilerinden yola çıkarak “hayatımızın birçok alanında yaptığımız israfı sağlık alanında da yapıyor muyuz acaba?” sorusunu sormayı amaçlıyoruz. Yaklaşık 16-17 yıldır uygulanmakta olan sağlıkta dönüşüm programı çerçevesinde gerçekleştirilen planlamalar ve atılan adımlarla ülkemizde hekime ve sağlık kuruluşuna ulaşmak ve muayene olmak son derece kolaylaştı. Yanı sıra ilaç temin sistemi ile ilgili düzenlemeler sonrasında da ilaca erişim kolaylaştı. Tüm bunların doğal bir sonucu olarak, kişi bazlı hekime ve sağlık kuruluşuna başvurma sayıları 3-4 kat artış gösterdi, ilaç kullanımımız hızla arttı. Kutu bazlı ilaç kullanımında artışı meydana gelirken, ilaç piyasasına yönelik Sağlık Bakanlığı ve SGK uygulamaları sonrasında ilaç harcaması, doğru orantılı değil de daha düşük oranda arttı. Tetkik ve tıbbi malzeme ihtiyacı da önemli oranda artışlar meydana geldi. Son tahlilde ise, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığı zaman oldukça ucuza sağlık hizmeti ve ilaç temin ettiğimiz de açık bir gerçek olarak önümüzde. Sağlık harcamaları, 2018 yılında bir önceki yıla kıyasla %17,5 oranında artarak 165 milyar 234 milyon TL'ye ulaştı. Cari sağlık harcamasının toplam sağlık harcaması içindeki payı da yine, 2017 yılında %93,1 iken, 2018 yılında %93,8 oldu. (*) Bunun anlamı nedir? Net anlamı sağlık harcamamız 2018 yılında artış göstermiştir. Bu artışın muhtemel nedenleri arasında şunlar sayılabilir: 1.Yaşlanan nüfus nedeniyle oluşan kronik ve bulaşıcı olmayan hastalık frekanslarındaki artış, 2.Sağlık okuryazarlığı anlamında var olan eksikler ve sağlık kuruluşları nezdinde hastada yeterince tatmin duygusunun oluşmamasına bağlı nedenlerle mükerrer hastane ve sağlık kuruluşu ziyaretleri, 3.SGK tarafından karşılanan sağlık hizmet çeşitliliğinin sağladığı suiistimaller, 4.Mevcut sistemde vatandaşın her türlü talebinin cevaplanması gibi bir algı ile hareket edilmesi nedeniyle yapılan gereksiz tetkik ve ilaç kullanımları. “Doğumda beklenen yaş” olarak ifade edilen ortalama yaşam süresinin artması, özellikle “bulaşıcı olmayan hastalıklar” diye daha önceki bir yazımızda da konu ettiğimiz hastalıkların görülmesini ve tedavi maliyetlerini etkilediği için, SGK bütçesi açısından bazı tedbirlerin alınması kaçınılmaz hale gelmektedir. Estetik bazlı bazı hizmetleri bile SGK üzerinden karşılatmayı hedefleyen bir yaklaşım doğru değildir. Gelişmişlik kriterleri açısından bizden önde olan ülkelerle kıyasladığımız zaman hem sağlık hizmeti maliyeti hem de ilaç fiyatlarında en ucuz ülkeler arasında ilk sırada geliyoruz. Bu maliyetle ters orantılı olarak sağlık hizmetinden memnuniyet oranımız da o ülkeler içerisinde en yüksek oranlarda. Yani “kaliteyi oldukça ucuza” mal ediyoruz. Ancak hem sağlık işletmeleri hem de ilaç endüstrisi için bu durum sürdürülebilir olmaktan çıkmıştır. Hizmet fiyatları tüm sağlık hizmet sunucuları için kesinlikle masraflarını çıkarmaktan uzaktır. Fiyat güncellemeleri yanı sıra israfın önlenmesi ile sağlık gideri bütçesinde ciddî oran ve miktarda tasarruf yapmak mümkündür. Belki siyaset kurumuna “bazı verilmiş hakları geri alacağız” demek zor olabilir ama ülke geleceği açısından bu kaçınılmazdır. Planlı ve düzenli bir politika tasavvuru ile hem cepten harcamaları hem de devlet harcamalarını dengeleyecek bir yapı kurulmalıdır. Toplam sağlık harcamasının GSYH'ye oranı, 2018 yılında % 4,4 oldu. Bunun anlamı da şudur: Toplamda rakam bazlı değerlendirildiğinde sağlık harcamaları artmış gibi görünürken, devlet büyüyen bütçesi içerisinde sağlığa harcadığı toplam parayı oransal olarak azaltmış. Daha önceleri 5 civarında seyreden bu harcama oranı yıllar içerisinde 4,4’e kadar gerilemiş. Bunun sonucu olarak sağlık hizmeti sunan tüm hastanelere ve ilaç endüstrisine harcanan hizmet başı bedellerde ciddî bir artış olmadığı gibi rölatif olarak düşüş meydana gelmiştir. Kişi başı sağlık harcaması, 2017 yılında 1.751 TL iken, 2018 yılında %15,9 artarak 2.030 TL'ye yükseldi. Kişi başı sağlık harcaması ABD Doları ($) bazında değerlendirildiğinde ise, 2017 yılında 480 $ iken, 2018 yılında 430 $ olarak hesaplandı. (*) Bu konuda son sözlerimiz şunlar olsun. Vatandaş olarak sağlık okuryazarlığımızı geliştirelim. Sağlık bilincimizin yükselmesi bu konudaki gereksiz harcamaları önleyecektir. Özellikle ilaçta israf ta bu sayede büyük ölçüde azalacaktır. Aile hekimimizle diyaloğumuzu geliştirelim ve kronik hastalığımız varsa ona dair düzenli takiplerimizle daha yüksek tedavi maliyetlerinin önüne geçmek için zamanında önlemler alalım. Kronik hastalıklara yol açan ve tabloyu ağırlaştıran risk faktörlerinden uzak durmak konusunda azami gayret gösterelim ve bu konuda çevremize de örnek olmaya gayret edelim. ……/…… Bu satırları okuduğunuz günden bir gün önce “Dünya Engelliler Gününü” de idrak etmiş olacağız. Son yıllarda toplumumuzda, engellilerini “toplumun bir zenginliği” olarak gören ve engelli bireyini utanç vesilesi olarak görmeyen anlayış hâkim olmaya başlamıştır. Buna öncülük eden Sn. Cumhurbaşkanımız başta olmak üzere tüm devlet erkanına milletimiz adına teşekkür etmek bir borçtur. Her zaman engelli birey olmaya aday olduğumuzu unutmadan ve “idrak anlamında” engelli olmamaya çalışarak hayat sürmek tek gayemiz olmalıdır. Sağlıkla ve sağlıcakla… Haftanın Spotu Tohum toprağa, engelli topluma emanettir… (*) Sağlık Harcamaları İstatistikleri, 2018