SÖZLERDE VE HAREKETLERDE DENGELİ OLMAK

Kişisel gelişimle ilgili popüler yayınlarda veya mesajlarda “kendini şımart” türü bencilliği teşvik eden bazı ifadeler yer alıyor. Hele çeviri yayınlarda bunlara daha fazla rastlanıyor. Halbuki kendi kültürümüzde ayetlere ve hadislere dayalı tavsiyeler bulunur. Bunlarda birisi sözlerde ve hareketlerde dengeli olmak (itidalli olmak) ile ilgilidir.
İşlerin en hayırlısı dengeli olanıdır (Hayrul umur evsatuhu) sözüne göre itidale riayet etmek dengeli olmak gerek. Çünkü ifrat veya tefrit yani bir işte aşırıya kaçmak veya yetersizlik düşmanlık getirir ve vakarı götürür.
Peygamberimiz ve ashabı ikram sözlerinde, latife ve şakalarını lüzumsuz yere yapmamışlardır. Şaka, latife gibi söz ve davranışlarda ölçülü olmak, gereksizlerden kaçınmak şarttır. Çokça mizah ve latife yapmak da doğru değildir. Yalan ve sahte mizah, şakalar asla doğru değildir. Muhatabın gönlünü kıracak, incitecek olan şakalar da kabul edilemez. Çocuklara ve gençlere şakalara ve sözlere de çok dikkat edilmelidir. Çünkü olumsuz sözler ve davranışlar uzun yıllar hatırlanmaktadır.
Yine huyu ve ahlakı bilinmeyen şahıslarla latife etmek doğru değildir. Hazreti Lokman as oğluna nasihatte şöyle demiştir: Ol kadar tatlı olma ki halk seni yemesinler ve bela etmesinler ve ol kadar acı dahi olma ki hanzal (acı kavun) gibi bırakmasınlar. Türkçede “ne yavaş olup basılasın ve ne yavuz olup asılasın” sözü dengeli olmayı ifade eder.
Peygamberimize ashabı kiram “Ya Rasülallah sen dahi bizimle latife ediyorsun” dediklerinde. “Ben her ne desem ben latifede dahi yalan söylemem” buyurdu. Enes hazretlerine latife yoluyla ya zel-üzüneyn (iki kulaklı) derdi. Yine Ebu Hüreyre ra rivayet eder ki Hazreti Rasülü Ekrem mübarek dilini Hasan bin Ali’ye çıkarırdı ve uyandırırdı çocuklar dahi gülüp sevinirdi. Latifenin şartı yalan olmaması ve insanları korkutmamaktır.
Çok latife etmek de doğru değildir. Zira bu insandaki vakarı giderir, hatta bazı durumlarda ve bazı insanlarda kindarlık meydana getirir. Çok gülmek de kalbi öldürür eder nitekim rivayet olur ki Hazreti Rasülullah sa bir defa bu Hüreyre’nin elinden tutup şöyle buyurmuştur: Haram olan şeylerden sakın, halkın katı âbidi olasın ve Allah Tealanın kısmetine razı o insanların zengini olasın ve ihsan ile mümin olasın ve nefsine sevdiğin insanları sev müslim (güvende) olasın ve çok gülme zira çok gülmek kalbi öldürür.
Bir başka dikkat edilecek konu, oturulup sohbet edilen insanların özelliklerdir. “Bir mecliste on adam olup aralarında bir kâsil olsa onun sikalini cümleye galip gelir buna sikalini tesir eder”, denilir. Kâsil, gevşek davranan, tembeldir, argoda hımbıl da denilir. “Kasilin
durduğu yer virandır”. Hatta bazı alimler böyle olanları görünce hararet basmaması için su içerdi. Bazı alimler Rabbena duasını okurlardı. Bu sebeple ahval, sirayet eder, yayılır denilmiştir.