ŞEHİR ALTYAPILARI ÜZERİNE BİRKAÇ NOT

Şehir altyapılarının yenilenmesi maliyet sebebinden dolayı dikkat çekmekte, araştırmalara konu olmaktadır. Bunlardan birisi de son günlerde Brookings Institute’teki aşağıdaki bilgi ve yorumlardır: ABD’de siyahilerin ağırlıklı olduğu şehirlerde altyapı yatırımlarının eksikliğinden şikayet edilmektedir. Bazı Belediye Başkanları devletten yeterli destek almamaktan şikayet etmektedirler. Mesela Mississippi eyaletinden Jackson şehrinin krizi, altyapı ihtiyaçlarına karşı yatırım yapamamakla ilişkilidir. Bu yetersizlik, diğer birçok yerdeki su-atıksu işletmesinin karşılaştığı ve devam eden ekonomik ve mali zorluklardan kaynaklanmaktadır. Azalan nüfusa ek olarak, ülkenin en fakir eyaletlerinden birinde bulunan düşük gelirli sakinlerinin fazlalığı, içme suyu ve atık su dahil olmak üzere kamu hizmetleri için istikrarlı ve öngörülebilir gelirleri sınırlıyor. Basitçe bu hizmetler için daha fazla tarife uygulamak, ödenebilirlik meselesi göz önüne alındığında kolay değildir. Belediyelerin birikmiş borçları da işin tuzu biberi…(https://www.brookings.edu/blog/the-avenue/2021/03/26/in-jackson...) Jackson, Amerika'daki Siyahilerin yaşadığı bir şehirdir, ideal olarak altyapı, farklı mahalleler ve belediyeler arasında ekonomik, çevresel ve halk sağlığı için paylaşılan bir temel görev gördüğü halde, altyapı genellikle yetersizdir veya belirli yerlerde erişme imkan olmaz. İleriye dönük altyapı planları yapmak, riskleri azaltmak, maliyetleri yönetmek ve uzun süreli faydalar sağlamak için tasarlanmış projeler Mississippi'nin tarihsel olarak yapmakta zorlandığı şeylerdir. Zira altyapı uzun ömürlü olacak şekilde tasarlandığından, bu adaletsiz sistemler de uzun ömürlüdür. Altyapı tesislerinin yenilenmesi ilgili idarenin mali imkanlarıyla ilgilidir. Bir beldenin gelirinin azalması, iktisadi faaliyetlerinin zayıflaması da altyapı yatırımlarını etkilemektedir. Özellikle su ve atık su tarifeleri yapılırken, altyapı yenilemelerinin dikkate alınması ve bunun için amortisman ayrılması sağlanmalıdır. Yoksa şehrin altyapısı son haline gelip, tümünü birden ele almak yerine, bütüncül bir plan dahilinde parça parça yenilemek daha uygundur. Üstelik altyapı yenilemenin getireceği trafik kargaşası ve diğer etkileri de yayılmış olur. ABD Jackson şehri örneğinde; maliyetin büyüklüğü, devlet ve yerel liderlerin altyapı ihtiyaçları etrafında ölçme, planlama ve koordine etme konusunda başarısız görünmektedir. Altyapının burada eşit olmaması, özellikle ırk ve gelir açısından farklı hane türleri üzerindeki etkilerinin gözden kaçması, bu başarısızlığın önemli kısmıdır. Zira bu konu çevre koruma yanında halk sağlığını da ilgilendirmektedir. İstikrarlı ekonomik büyüme ve işlerde, ücretlerde ve diğer faaliyetlerde ekonomik fırsatlar paylaşılmadan, belediyeler ve su hizmetleri idareleri altyapı ihtiyaçlarını karşılamak, öngörülebilir ve adil bir şekilde yeterli gelir elde etmek için mücadele ederler. Nitekim yukarıdaki örnekte de şehrin ve şehirdeki yaşayanların ekonomik gelirlerinin düzensiz olarak azaldığı belirlenmiştir. Böyle yerlerde içme suyu sıkıntısının başgöstermesi, atıksu arıtmalarında ciddi gerilemeler ve çevrenin kirletilmesi, suyun kalitesinde düşmeler nedeniyle uyarılar örneğin, sudaki kurşun düzeyi dolayısıyla altyapının değişme ihtiyacı, önemli miktarda maliyet gerektirmektedir. Jackson'daki suyla ilgili harcamalar giderek daha fazla gelirden bağımsız hale gelmiştir. Şehir, uzun vadeli yatırımlar yapamadığı ve altyapısına sürekli yatırım yapmadığı için, ara sıra meydana gelen krizler, giderek daha pahalı onarımlara yol açmaktadır. Sadece içme suyu ve atık su ile ilgili değil, aynı zamanda yollar, toplu taşıma, elektrik ve geniş bant konularında da mevcut ve geçmiş altyapı kararları yapısal eşitsizlikleri kilitleyebilir. Yeşil altyapı yükseltmeleri de dahil olmak üzere daha dayanıklı çözümler aramak, kalıcı ekonomik ve çevresel geri dönüşler sağlayabilir. Yukarıdaki yazıda öneri, yeni ABD başkanının altyapıya öncelik vermesi ve halkın mali katılımıdır. Bizde de su-atıksu, doğalgaz, elektrik, yol, köprü, tünel, kanalizasyon gibi şebekelerde yenilenme problemleri sıkça görülmekte ve ilgili idareler üzerinde önemli maliyetler oluşturmaktadır. Kentsel dönüşüm, deprem ve diğer doğal afetler ile altyapı yatırımlarının tasarlanması, uygulanması ve kullanılmasından kaynaklanan önemli hasarlara maruz kalmaktadır. Bunların ıslah edilmesi de ciddi finansman ihtiyaçları doğurmaktadır. Finansın kredilerle karşılanması çok pahalı olduğundan kanaatimizce bu tercih son düşünülmesi gereken bir husustur. Bunun en uygun finansman yolu, tarifelerin güncelleştirilmesi, bu idarelerin sağlam işletmecilik ilkelerine bağlanmaları ve fiyatlandırmalarda popülizme geçit verilmemesidir. Yine yerli teknoloji uygulamaları, kazısız teknolojilerin kullanılması, benzer işletmeler arasında bilgi alışverişi yapılması da üzerinde durulacak hususlardır. Altyapı yatırımlarının nasıl kullanıldığı ve kullanımdaki sorunları hakkında halka duyurma, bu konuda eğitim ve bilgilendirmeye de başvurulmalıdır.