Yaşasın Cumhuriyet!

■ Cihan tarihinde bir Cengiz, bir Selçuk, bir Osmanlı devleti kuran Türk milleti bu defa doğrudan kendi sıfatında bir devlet kurmuştur, milletin istikbalini eline alarak milli saltanat ve egemenliği bir şahısta değil milletçe seçilmiş vekillerden meydana gelen mecliste temsil etmiştir. Yani Türk milleti Eşhas değil, hak devletidir. Milli egemenlik bütün kişisel yönetimlere karşıdır. Türkiye Cumhuriyetinde taç yoktur, diktatör yoktur, devletin başında tek bir kuvvet vardır o da milli egemenliktir. (Atatürk)
***
Takvim yapraklarını şöyle çeviriyor, 93 yıl öncesine, 1923’lü yıllara doğru yol alıyoruz;
28 Ekim 1923 akşama doğru Mustafa Kemal, yakın çevresine ilk işareti veriyor;
“Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz!”
Ertesi gün 29 Ekim’de Meclise sunulan tasarıyla Anayasa’nın kimi Maddeleri
değiştirildi; 1. Madde’ye şu hüküm getirildi;
“Türkiye devletinin hükümet biçimi cumhuriyettir…”
Akşam 20,30’a kadar maddeler inceledi ve yasa değişikliklerini “Yasasın Cumhuriyet” sesleri ve alkışları arasında kabul edildi.
Oylamadan sonra Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanlığına seçildi ve teşekkür konuşmasına “Millet sevgisini her işte dayanak yaparak hep birlikte ileriye gideceğiz” diyerek başladı ve şöyle tamamladı;
“Türkiye Cumhuriyeti elbette mutlu, başarılı ve muzaffer olacaktır.”
…
Cumhuriyetin ilan edildiğini duyan halk bu mutlu günü coşku ve heyecan içinde kutladı;
“Cumhuriyet, cumhuriyet, en güzel şey hürriyet
Nice zahmet, nice emek verdi sana bu millet!
Gazimin sen en büyük yadigarısın bana
Nice zahmet, nice emek verdi sana bu millet!
“Dalgalansın her tarafta şanlı Türk’ün bayrağı
Korumaktır ve yüceltmek azmimiz bu toprağı!
Bu vatan hiç sensiz olmaz, ey güzel cumhuriyet
Milletim öyle demiştir; ya ölüm, ya hürriyet!”
(Ramazan Bilgin Çelik’in 2023 yılı için yazdığı “Cumhuriyet Marşının “şiiri)
…
Atatürk ve Cumhuriyet;
■ Cumhuriyet, ahlaki erdeme dayalı bir idaredir. Cumhuriyet erdemdir.
■ Cumhuriyet, kimsesizlerin kimsesidir.
■ Cumhuriyet, demokratik iradenin tam ve mükemmel ifadesidir.
■ Cumhuriyet fikren, ilmen, bedenen kuvvetli, ahlaklı ve seciyeli muhafızlar ister.
■ Cumhuriyet fazilettir.
■ Türk milletinin karakterine ve adetlerine en uygun olan idare, Cumhuriyet idaresidir.
■ Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir.
■ Cumhuriyet, yüksek ahlaki değer ve niteliklere dayanan bir idaredir.
■ Bugünkü hükümetimizin, devlet teşkilatımızın doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet ve hükümet teşkilatıdır ki onun adı
■ Cumhuriyettir. Artık hükümet ile millet arasında geçmişteki ayrılık kalmamıştır. Hükümet millet ve millet hükümettir.
■ Türk Milletinin tabiatına ve geleneklerine en uygun cumhuriyet yönetimidir
■ Temeli büyük Türk milletinin ve onun kahraman evlâtlarından mürekkep büyük ordumuzun vicdanında akıl ve şuurunda kurulmuş olan Cumhuriyetimizin ve milletin ruhundan mülhem prensiplerimizin bir vücudun ortadan kaldırılması ile bozulabileceği fikrinde bulunanlar, çok zayıf dimağlı bedbahtlardır. Bu gibi bedbahtların, Cumhuriyetin adalet ve kudret pençesinde lâyık oldukları muameleye maruz kalmaktan başka nasipleri olmaz. Benim naçiz vücudum birgün elbet toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşıyacaktır.
■ Gelecek nesillerin Cumhuriyetin ilanı günü, merhametsizce hücum edenlerin başında, cumhuriyetçiyim iddiasında bulunanların yer aldığını görerek şaşıracaklarını asla farz etmeyiniz! Bilâkis, Türkiye’nin münevver ve cumhuriyetçi çocukları, böyle cumhuriyetçi geçinmiş olanların hakikî zihniyetlerini tahlil ve tesbitte hiç de tereddüde düşmeyeceklerdir.
■ Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir.
■ Cumhuriyet düşünce serbestliği taraftarıdır. Samimi ve meşru olmak şartıyla her fikre hürmet ederiz.
…
Yabancı bilim adamları ve Cumhuriyet
■ Cumhuriyetler zenginlikten, diktatörler yoksulluk yüzünden yıkılırlar. Cumhuriyet
erdemli insanların rejimidir. (Montesquıeu)
■ Saygı duydukları zaman, toplum iyi yönetiliyor demektir.(Aristipper)
■ Özgürlüğü sevenlere ve koruyanlara ancak Cumhuriyet yaraşır. Cumhuriyet, hürriyeti sevenlere, koruyanlara layıktır. (Washington)
■ Bütün cumhuriyetlerde, ortaya çıkan her yeni bir meselede birtakım eski kanunlar yürürlükten kalkar, yerine başkaları konur. (Machıavellı)
■ Cumhuriyet ile cehalet bir yerde barınmaz.(La Martıne)
■ Cumhuriyet, ilim ve ahlakın, adalet ve faziletin iktidarıdır. Bunların fiilen yaşanmadığı yerlerde şekil ve iddia ne olursa olsun cumhuriyet yoktur. (Seneca)
■ Saygı duydukları zaman, tolum iyi yönetiliyor demektir.(Aristipper)
■ Özgürlüğü sevenlere ve koruyanlara ancak Cumhuriyet yaraşır. (Washington)
…
Cumhuriyet, fazilet ve erdem kavramlarıyla sentez olarak bütünleşmiştir. Cumhuriyet olmadan demokrasi olmaz. Cumhuriyet’in
iğne oyası, Atatürk İlke ve inkılâplarıdır.
Montesquieu diyor ki;
“Cumhuriyet erdemli insanların rejimidir.”
…
Kitapları satış rekorları kıran, “Şu Çılgın Türkler” yazarı merhum Turgut Özakman benim de çok yakın ve kadim dostumdur. Öyle ki, çoğu kitaplarının müsveddesini, basılamadan önce görüşümü almak için bana gönderecek kadar yakın ve içtenliklidir.
Bilgi Yayınları arasında çıkan“Cumhuriyet, Türk Mucizesi” adlı kitabından alıntılar;
■ 29 Ekim 1923, Saat 18’de Meclis’i dolduranlar, Cumhuriyet’in ilan edileceğini biliyorlardı, heyecanları bundandı… Cumhuriyet’in ilanını, Anayasa Komisyonu raporunu ve tasarıyı Ruşen Eşref gür sesiyle okudu. Anayasa Komisyonu Başkanı Yunus Nadi Bey (Cumhuriyet gazetesinin kurucusu) bilgi verdi, sonra Vasfi Çınar, Eyüp Sabri, Şeyh Saffet Efendi, Şair Mehmet Emin Yurdakul, Emin Sazak ve Süleyman Sırrı Bey Cumhuriyet’in erdemini anlattılar. Mehmet Emin Yurdakul, bütün milletvekillerini ayağa kalkmaya ve üç defa bağırmaya davet etti:
“Yaşasın Cumhuriyet!”
Saat 20.30’da oylamanın sonucu açıklandı:
“Oybirliğiyle!”
Muhafız tabur kumandanı Yahya İsmail Hakkı Tekçe dışarıya koştu, emrini verdi;
“Ateş!”
8. Tümenden getirilip Meclis’in yanına,
konuşlandırılan müfreze emri yerine getirdi, Cumhuriyet güneşi gece yarısında doğdu.
Kürsüde Gazi Mustafa Kemal Paşa vardı;
“Yüzyıllardır haksızlığa ve zulme uğrayan milletimizin son yıllarda gösterdiği kabiliyet, istidat ve kavrayış, milletimizin hakkında olumsuz görüşler ileri sürenlerin gafil ve görünüşe aldanan insanlar olduklarını pek güzel ispat etti. Milletimizin liyakatini, yeni rejim sayesinde, uygarlık âlemine daha kolaylıkla gösterecektir. Hep beraber ileriye gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”
Doğan çocuğa kalan miras ne olduğunu Özakman ince üslubuyla dile getiriyordu;
“Cehalet, yoksulluk, yönetici, uzman ve milli sermaye yetersizliği, büyük borç, Batı karşısında aşağılık duygusu, kadın erkek eşitsizliği, yetersiz eğitim, sağlıksız toplum, çağdışı kanunlar ve halkın uyanmasını istemeyen İngilizlerin kışkırttığı, Sevr’in umutlandırdığı ayrılıkçılar Lozan’ı affetmeyen emperyalist dünya, Güneybatı Anadolu’da gözü kalmış İtalya vb…
Turgut Özakman, Cumhuriyet’e aktarılan mirası sıralar ve Cumhuriyet karşıtlarının bir şeyi unuttuklarını söyler;
“Akla dayalı yurtseverlik!”
…
Cumhuriyet’in kazanımlarından en çok kadınlarımızın yararlandığı kanısındayım. Bir fazilet rejimi olan Cumhuriyet’e onlar daha sıkı ve duyarlı biçimde sahip çıkmalıdırlar. Zira Cumhuriyet, kadınlarımıza, sosyal ve kültürel alanlarda, eğitimde, hukukta, aile içinde, çalışma ve toplumsal yaşamda, politikada erkeklerle eşit haklara sahip olmalarının önünü açmıştır. Kadınların siyasal haklara sahip olma mücadelesi Cumhuriyet’in ilanıyla başladı; 1923 Nezihe Muhittin başkanlığında bir grup kadın “Kadınlar Halk Fırkası” kurmak istedi. Anayasa, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmadığından kuruluşu gerçekleştirilemedi. Buna karşın, Kadınlarımızın Cumhuriyet’te önemli kazanımları oldu. Satırbaşlarıyla şöyle;
■ 1924’te Tevhidi Tedrisat Kanunu ile kızların eğitimde eşit haklara sahip olması sağlandı.
■ Mustafa Kemal’in desteği ile Türk kadınına 1930 yılında belediye seçimlerinde, 1933 yılında muhtar ve köy heyeti seçimlerinde 1934 yılında milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanındı.
■ 1935 yılındaki seçimler sonucu TB MM 18 kadın milletvekili girdi.
■ 1936 yılında kadınlara iş yaşamında erkeklerle eşitlik sağlamak amacıyla iş konusunda ilk düzenleme yapıldı.
■ Toplumumuzun başarı gösterememesinin nedeni kadınlarımıza karşı gösterdiğimiz ihmal ve kusurdan doğmaktadır.
■ Kadınlarımız hatta erkeklerden daha çok aydın, daha çok feyizli ve daha fazla bilgili olmaya mecburdurlar.
■ Şuna inanmak lâzımdır ki, dünya yüzünde gördüğümüz her şey kadının eseridir.
■ Büyük başarılar, anaların yetiştirdikleri seçkin çocukların yardımıyla meydana gelir.
■ Kadının en büyük vazifesi analıktır. İlk terbiye verilen yer ana kucağı olduğu düşünülürse bu görevin önemi gerektiği gibi anlaşılır. (Mustafa Kemal Atatürk)
—
Elele tutuşalım,
Hiç değişmez bu niyet,
Yaşasın Türk Milleti,
Yaşasın Cumhuriyet.(Halil Soyuer)