Konyalı Karaçay Malkarlar doğum geleneğini yaşatıyor

Konya’ya ikinci Abdülhamit Döneminde gelerek kendi köylerini kuran Karaçay Malkar’lar, Kafkasya coğrafyasından günümüze kadar kültürel erozyona uğratmadan taşıdıkları gelenekleri ile dikkat çekiyor. Karaçay Malkar’lar, toplumun devamlılığını sağlayan doğum geleneğini yaşatmayı dürdürüyor. Tarihte Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinde görülen lala sistemini yıllar öncesinde Atalık Kurumu olarak hayata geçiren Karaçay Halkı’nın uyguladığı sistem, kaynaklarda “yapay akrabalık” olarak adlandırılıyor. Sistem ile daha küçük yaştaki çocuklar, yetiştirilmek üzere verildiği ailenin yanında el becerilerinden silah kullanmaya ata binmeden kılıç kuşanmaya kadar pek çok becerileri öğreniyor. Çocuklar gündelik becerilerin yanında dans ve halk oyunlarından toplumsal görgü kurallarına kadar pek çok kuralı öğrenme şansına sahip oluyor. Bu kadim halkın günümüzde de yaşattığı gelenekler arasında doğum ritüelleri dikkat çekiyor.

Konya’da sıkça uygulanan bu gelenekte, doğacak çocuğun ömrünün sağlıklı ve bereketli olması için yemekler veriliyor ve eğlenceler düzenleniyor. Anne ve bebeğe çeşitli hediyeler veriliyor. Anne’ye “kalmuk şay” isimli özel bir çay içiriliyor. Bebeğin kırkının çıkmasından sonra “Beşik Bölegen adı verilen kundak merasimi ile bebek, ailenin ihtiyar kadınlardan birinin duaları eşliğinde anneannesi tarafından süslenmiş bir yatağa yatırılıyor. Anadolu Türklüğü ve İslamiyet’i kabul eden toplumlarda da görülen eşiğe basmanın rıskın kesilmesine neden olacağı inancını Konya’da yaşayan Karaçay –Malkar toplumunda görülüyor. Bu anlamda özellikle toplantılarda bu kural halen uygulanırken genç nesillere de aktarılıyor. Bu noktada aile çok büyük bir toplumsal değer olma özelliğini korurken Karaçay-Malkar’da geniş aile yapısı “ullu üyür” olarak isimlendiriliyor. Aile reisinin ölümüyle bu yapı dağılır. Aile üyeleri, baba ocağından ayrıldıklarında, kendi evlerinde ilk ateşi yakarken, baba evine bağlılıklarını simgeleyen bir ritüel gerçekleştirirler. Günümüzde de tarihte olduğu gibi Karaçay Malkar toplumunda kadın evin kurucu unsurunu teşkil ediyor. Kadınlar, evin ocağını koruyan ve aile içindeki düzeni sağlayan önemli figürler olarak “üyür biyçe” olarak adlandırılıyor.