Baharın müjdecisi Hıdırellez

Türk kültüründe ve birçok Orta Doğu ile Balkan coğrafyasında kutlanan çok eski bir bayram olan Hıdırellez her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanıyor. Bu gelenek, kışın bitip doğanın canlandığı, bolluk ve bereketin başladığı bir dönemi simgelemesi bakımından bir bahar bayramı özelliği taşımakta olup doğanın yeniden canlanmasını temsil ediyor. Hıdırellez, İslâmiyet öncesinde de mevsimlik bayramlarımızdan olduğu halde İslâm kültürüyle İslâmî renge bürünmüştür. Ortak yön Hızır’ın ölmezliği, bahar, yeşillik sembolü oluşu, her 6 Mayıs’ta Hızır’la İlyas’ın buluşmasını sembolize eder. Bayram Türk destan ve efsanelerinde “Boz Atlı Hızır” inancı, eski Türk inançlarından “Boz atlı yol Tengrisi” ile ilişkilendirilmektedir.

Hıdırellez kutlamalarında, yeşillik alanlarda yapılan uygulamalar Orta Asya’daki kutlamalara benzemektedir. Bu durum Hıdırellez geleneğinin Orta Asya’dan beri Türklerin kutladığı bir bayram olduğunu göstermektedir. İslamiyet’in kabulü ile bu törenler Hıdırellez adını almıştır. Hıdırellez, iki önemli figür olan Hızır Aleyhisselam ve İlyas Aleyhisselam ile ilişkilendirilir. Efsaneye göre bu iki kutsal kişi her yıl 6 Mayıs’ta buluşur ve doğaya bereket getirir. Bu buluşma günü, halk arasında “Hızır ve İlyas’ın kavuştuğu gün” olarak kabul edilir. Hıdırellez, özellikle dilek dileme, ateşten atlama, piknik yapma ve doğayla iç içe olma gelenekleriyle bilinir. Hıdırelleze yönelik bilinen bazı ritüellerin başında ise dilek dileme gelir. Bu ritüelde, insanlar dileklerini küçük kâğıtlara yazar ya da sembollerle ifade eder ve bunları gül dallarına asar ya da toprağa gömer. Nazar ve kötü enerjiyi atmak için ise ateşten atlama ritüeli gerçekleştirilir. Nazar ve kötü enerjilerden arınmak için ateş yakılır, insanlar bu ateşin üzerinden atlar. Hıdırellez sosyal olarak toplumu bir araya getirirken yapılan piknikler ise doğayla iç içe zaman geçirilir, genellikle nehir kenarlarında veya yeşil alanlarda toplu yemekler yapılır. Hıdırellez Bayramında Hızır’ın bastığı yerin yeşerdiğine, bolluk getirdiğine inanılır. Bu yüzden bu dönemde yapılan dileklerin kabul olacağı düşünülür. Hıdırellez, 2017 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası listesine dahil edilerek koruma altına alınmıştır.