AYM’den seri muhakeme usulüne ilişkin iptal kararı

Anayasa Mahkemesi (AYM), ceza hukukundaki alternatif çözüm yöntemlerinden olan ve faile ceza indirimi öngören seri muhakeme usulüne ilişkin düzenlemedeki “ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması” ifadesini Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti. İptal hükmünün 9 ay sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı.

Resmi Gazete’de yer alan karara göre, Yalova 7. Asliye Ceza Mahkemesi, yargılamasına baktığı bir davada, 7188 sayılı Kanun’un 23. maddesiyle değiştirilen 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 250. maddesinin 13. fıkrasının bir bölümünün iptali için Yüksek Mahkemeye başvurdu.

Başvuruda, söz konusu fıkranın “Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması halinde seri muhakeme usulü uygulanmaz.” hükmünü içerdiği, “ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması” şeklindeki ifadenin belirsiz olduğu ve seri muhakeme hakkından yararlanamamaya neden olabileceği, bunun Anayasa’ya aykırı olduğu ifade edildi.

Başvuruyu inceleyen AYM, CMK’nin 250. maddesinin 13. fıkrasında yer alan “ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması” kısmının iptaline, iptal hükmünün 9 ay sonra yürürlüğe girmesine karar verdi.

Kararın gerekçesinden
AYM’nin kararında, kanun koyucunun anayasal ilkelere bağlı kalmak şartıyla cezai uyuşmazlıklarda alternatif uyuşmazlık çözüm yollarını uygulayabileceği, bunun hangi şartlar ve hangi suçlar için uygulanabileceği yönünde de takdir yetkisinin bulunduğu kaydedildi.

Seri muhakeme usulünün uygulanmasında şüphelinin iradesinin ön planda olduğu ve ceza miktarı itibarıyla fail lehine düzenleme içerdiği aktarılan kararda, “Şüpheliye herhangi bir nedenle ulaşılamaması sebebiyle seri muhakeme usulünün uygulanmadığı durumlarda suç isnadı altında bulunan kişi, cezada yarı oranında indirim yapılmasını sağlayacak imkandan mahrum kalacaktır.” tespitine yer verildi.

CMK’de, cumhuriyet başsavcılığının seri muhakeme usulü teklifi için şüpheliyi davet etme usulünün düzenlenmediği belirtilen kararda, “şüpheliye her türlü vasıta ile ulaşabilmenin mümkün olduğu ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk bulunmadığı” anlatıldı. Zanlıya ikamet adresinde de tebligat yapılamaması üzerine de telefon, mail ve benzeri vasıtalarla da ulaşılabileceği ancak aksi halde seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı aktarılan kararda, “şüpheliye ulaşılamaması” konusunun denetime açık olmadığı ifade edildi.

Herhangi bir nedenle şüpheliye ulaşılamamasının, zanlının cezasındaki yarı oranında yapılabilecek indirimden faydalanamamasına sebebiyet vereceği belirtilen kararda, şunlar kaydedildi:

“Dolayısıyla kuralla şüpheliye seri muhakeme usulünün uygulanmasının teklif edilmesi amacıyla yapılacak davete ilişkin olarak öngörülen yöntemlerin şüphelinin yargılama sürecinden haberdar edilmesine ve yargılama faaliyetine aktif katılımına dair yeterli güvenceleri içermediği değerlendirilmektedir. Buna göre kural uyarınca seri muhakeme usulünün uygulanamaması sebebiyle ortaya çıkan dezavantajlı duruma karşı kanunda dengeleyici mekanizmaların öngörülmediği, bu yönüyle kuralın şüpheliye katlanamayacağı bir külfet yüklediği anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”