Tezek Ya Da Fışkı Muhabbeti!

Ağır hayat şartı zorlarken ömür
Kim bulmuş kombiyi? Nerede kömür?
Bütün yakıtların boynuna demir
Yumruk gibi inen pazu’dur tezek.
(Agâhî)

***
   Rusya ile aramızda sert rüzgârlar esmeye sürerken gündeme “doğalgaz” geliyor.

Rusya, gazı keserse ne olacak?

Başta Cumhurbaşkanı olmak üzere yetkililer çeşitli seçenekler üzerinde duruyor. Çoğu dost ülkelerden de öneriler birbirini izliyor.

—

Hemen halkın gündemine “tezek” giriyor. Zengin tezek kültürümüz olduğu kuşkusuzdur.

Kentlerde doğup büyüyen elitlerin dışında halk çoğunluğu tezeği bilir, ısınma dünyasında vardır doğalgaz vanaları açık kalsa var olacak.

Ayrıca “kömür sobası”nı geçelim, “ odun sobasının “keyfini sürmeyi hep yeğleriz Odun sobası aynı zamanda romantizm’dir, yürekteki duyguların dışavurumunu seslendiren içtenlik dolu bir gelenektir. Kestane patlak, külüne patates yatır. İşte organik bir lezzet sofrası.

Bundan sonra yazının içeriği bağlamında

(B…) sözcüğünü kullanacağımdan dolayı okuyanlardan özür dilerim. Gazetecilik yanım “realistim” diyor nesnelliğe özen gösteriyor; şiirsel duygularım ise “romantizm”i öne çıkarıyor. Bu nedenle kimi sözcüklerin telaffuzunu bile sevmiyorum.

…

Tezek, yakıt olarak kullanılan kurutulmuş sığır fışkısıdır. Genelde büyükbaş hayvanların dışkısı henüz sıcakken, yani hayvan dışkıyı bırakır bırakmaz içine biraz ot, saman karıştırılarak (kolay tutuşsun diye) iki el kullanılarak hamur açar gibi düzleştirilip yuvarlaklaştırılır ve daha sonra düz bir zemine çoğunlukla da bina duvarlarına yapıştırılırlar, kuruyunca kolayca kaldırılabilsen diye.

…

Erzurum’un kenar semtlerinde yaşayanlar, doğalgaz ve kömür yerine, besledikleri büyükbaş hayvanların dışkılarını (mayıs) yakarak kışı geçirmeye hazırlanıyor.  Zira Kömür tezekten çok daha pahalı olduğundan aile bütçelerini zorluyor, dar gelirli ailelerin yardımına koşuyor. 2 kilogram gelen bir tezek, sobada yaklaşık 20 dakika yandıktan sonra kül oluyor. Geven denilen yaban dikeni, çıra görevi görerek tezeği tutuşturuyor. Erzurum’da kurumuş tezek yığınlarına ‘kalag’ adı veriliyor. İlde 6 ay süren kış mevsimi boyunca 5 kişilik bir aile ortalama 3 kalag tezek kullanıyor.
…

Sözün burasında hemen bir tezek öyküsü;

Zamanın Hükümeti Kars’a yazı göndermiş:
“ Kışın soğuk geçeceği anlaşılmaktadır….
Kullandığınız yakıtın cinsini, kod numarasını ve stok durumunu acele bildiriniz.”
Karslı bir köy muhtarı da hemen Ankara’ya yazının yanıtını yazarak göndermiş;
“Yakıtımız pohtır…
Nımarası yohtır…
“Stoğımız çohtır…

—

Konunun içine Öykü grince hemşerimiz bizim Nasreddin Hoca durur mu hiç;

Nasreddin Hoca’nın Konya kadısından bir mahkeme kararı alması gerekmiş. Ancak Kadı her gidişinde “bir kaç gün sonra gel” diye Hoca’yı sürekli atlatıyormuş. Buna koşut  dostları Hocayı sürekli uyarıyorlarmış;
“Kadı, yiyici bir adamdır, rüşvet vermezsen herhangi  iş gördüremezsiniz!”

Hoca, bunun üzerine kadıya bir çömlek bal götürmüş ve hemen o gün istediği kararı elde etmiş. Kadı o akşam balın tadına bakmak istemiş, ama bir de ne görsün, çömleğin üstünde iki parmak bal var, dibi tezek dolu…
Ertesi gün mahkeme kollukçusuna emretmiş;
   “Nasreddin Hoca’yı bul getir. Kararda bazı bozukluklar olduğunu söylersin!”
   Nasreddin Hoca, mahkemede Kadı’nın önüne getirilmiş. Kadı kükremiş:
“Sen akşam yemeğinde bana bok mu yedirecektin ?”
   “Yok! Akşam yemeğinde değil. Sen o boku, kararı vermek için çömleği alırken yedin!”
…

Temel Cemal’e sormuş;

– Tezek nedur?

– Kurutulmuş poktur.

   – Gübre nedur?

– O da işlenmuş pokdur
  – Ula sen de her poku bileysun.

…

Köyün imamı ile öğretmeni dolaşıyorlarmış. Karşılarına tezek çıkınca Öğretmen konuşmuş;

“ Bak hoca! Sen bir gün ölücen, gömülecen, üzerinde ot bitecek, otu inek yiyecek sonra da böyle dışkılayacak. Bende tezeğin başına geçip; ‘Hoca efendi neydin ne oldun’ diyeceğim1″

İmam hiç bozuntuya vermemiş. Yola devam etmişler. Az sonra yine bir tezek görünce bu kez de imam konuşmaya başlamış;

“Bak muallim efendi! Sen bir gün ölücen, ben seni yıkayacam, sonra gömecem, üzerinde ot bitecek, otu inek yiyecek,  abdest bozacak. Bende tezeğin başına geçip: “muallim efendi hiç değişmemişsin.” diyeceğim.

Bir damla;

Odun’u sevmezdi hayli kızardı
Kömürü görünce düşmüştü gardı
Benzinle, mazotla gelmedi ardı
Doğalgaza yenik; gazi’dir tezek.

(Agâhî)