Uygurlar ve Değişim Süreci

Uygurlar, kadim Türk tarihinin en önemli parçalarından biri olsa gerek. Uygurlar, birçok kez savaşçı özelliklerinden bahsettiğimiz Türklerin, tarihe farklı bir bakış açısı getiren, farklı yapıya sahip olan bir devleti olmuştur. Milattan öncesine dayanan Türk Tarihinde görmeye alışık olduğumuz, göçebe yaşam, hayvancılık faaliyetleri gibi birçok hayatı doğrudan etkileyen alışkanlıklar Uygur Devletinde yerini, yerleşik hayata ve tarımsal uğraşlara bırakacaktır. Yine Türk Tarihinde ilk defa bir Türk Devleti gelenek göreneklerinde köklü bir değişikliğe giderek din değişikliğine gitmiştir. Türklerin ata dini olarak da kabul edilen Göktengri dininden Çin toplumunda sıkça rastlanan Mani dinine ve Budizm dinine bu dönemde geçilecektir. Göktürk Devletine son verirken beraber savaştıkları Karluklar da Uygurlar gibi bir süre sonra din değişikliği yaşayıp Müslümanlığa geçiş yapacaklardı. Orta Asya'da geleneksel mitler ve eski anlayışlar yerini bir bir yeni inanışlara bırakıyordu. Uygurlar Devleti bu değişime çok hızlı girmişti. Bu değişimin muhakkak olumsuz sonuçları olacaktı. Böğü Kağan döneminde başlayan bu din değişikliği, Türklerin köklerinde büyük tahribatlara yol açıyordu. Artık Türkler din inancından dolayı hayvansal ürünlere mesafeli yaklaşmaya çalışıyor, savaşçı özelliklerinde tükenmeler başlıyordu. Bunun sonucunda ülke içerisinde bir de darbe girişimi olunca işler iyiden iyiye kontrolsüz bir hale bürünmüştü. Vezir Baga Tarkan tarafından yönetimin ele geçirilmesi ve Budizm ve Manieizm dinlerinin ülke genelinde daha fazla yaygınlaştırma merakından dolayı Uygurlar gitgide benliklerini kaybetmeye başladılar. Nitekim dokuzuncu yüzyılın son çeyreklerine doğru devlet mekanizması işlemez hale gelmiş, ordu yapısında bozulmalar had safhaya çıkmış ve sonuç olarak Kırgızlar devletin kontrolünü eline geçirmiş olacaktı. Uygurlar, Türk Tarihinde, farklı bir bakış açısına sahip olan, bilimsel ve kültürel anlamda ilkleri içeren bir uygarlık olmuştur. Yazılı kanunların yapılması, kendi alfabelerini kullanmaları, matbaanın Çinlilerden alınması, yerleşik düzen içerisinde mimari faaliyetlerini geliştirmek gibi birçok yenilikler bu dönemde ortaya çıkmış hatta Osmanlı Devleti’ne kadar gelen minyatür sanatı yine bu dönemde temelleri atılan faaliyetler içerisinde bilinmektedir.