Hukuk Devleti Arayışları

Salı günü için GÜNÜN İÇİNDEN: HUKUK DEVLETİ ARAYIŞLARI    ■ Hukukun buyrukları şunlardır; Dürüst yaşamak, başkasına zarara uğratmamak, herkesin hakkını vermektir. (Ulpianus) ***    Katılımcı ve çoğulcu demokrasilerde, iki önemli unsur öne çıkmaktadır;    Hukukun Üstünlüğü ve Hukuk Devleti! Özellikle son dönemde iki unsur da sıkça telaffuz edilmekte, kimi operasyonlarda  gündemin baş sıralarında yer almaktadır. Hukukun üstünlüğü nedir?    Bireysel özgürlüklerin ve vatandaş olabilme yeterliliğinin baş koşuludur; demokrasinin olmazsa olmazıdır. Kişi temel hak ve özgürlüklerinin devlet erki karşısında korunmasını sağlar. Hukukun üstünlüğü ayrıca hukukun bağımsızlığını gerektirir ki, bu ikincisi olmadan birincisi pek anlam ifade etmez, lafta kalır, gider. Hukukun üstünlüğünün kabul edildiği ülkelerde polis kafasına göre kimseyi göz altına alamaz. Tutukluluk ve hükümlülük ayrımları nettir; kişi aylarca hüküm almadan içerde tutulamaz. Ayrıca hukuk kuralları herkese uygulanır para ya da mevkii, güç ayrımı olmaz bu da hukuk önünde herkesin eşitliğini getirir. Hukukun üstünlüğü unsuru özgürlük ve demokrasinin temelini oluşturur. Hukuk Devleti nedir? Tüm etkinliklerinde hukukun üstünlüğü ilkesine ve yargı denetimine bağlı kalan devlet, hukuk devletidir. Devletin hukuk ve adalet ilkesine bağlılığı, Aristoteles ve Platon  bu yana hukuk felsefesinde yer tutmuştur. Yeniçağda hukuk devleti kavramı Locke ve Montesquieu’nün dile getirdiği güçler ayrılığı ilkesiyle genişleyerek daha önem kazanmış, demokrasi ve özgürlüklerin direği olmuştur. Yapıtlarında ‘’hukuk devleti’’ deyimine ilk kez yer veren Rudolf von Mohl, buna koşut devlet tipini, etkinliklerinin sınırını kişilerin özgürlüğünde gören, yasaların genelliği ilkesine uyan ve kişilerin devlet gücü karşısında korunması için yargı organları kuran devlet olarak tanımlamıştır. Hukuk devleti kavramına çeşitli anlamlar veren Stahl ve Bahr’dan sonra günümüzde geçerli olan hukuk devleti görüşüne en yakın tanımı Von Gneist yapmış, hukuk devletinin güvence altına alınması için Anayasada kamu hak ve özgürlüklerinin düzenlenmiş olmasının  yeterli bulmamıştır. Uygulamada yer alması için her şeyden önce devletin en etkin organı  idarenin, özel bir yargı sistemince (idari yargı) sıkı bir biçimde denetlenmesi gerekmektedir Ülkemizde Hukuk Devleti kavramı ilk kez  Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami’nin İdare Hukuku adlı yapıtında yer alırken,  1961 Anayasası da hukuk devleti deyimini devletin niteliği sayan ilk Türk anayasası olmuştur; 1982 Anayasası 2. maddesinde bu deyime yer vermiştir. *** CMUK’un 285. maddesini anımsayalım; ■ Soruşturmanın gizliliğini alenen ihlâl eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.    Yasa maddesi bu kadar açık olmasına karşın, gizli kalması gerekli bilgilerin basına servis edilmesi eleştirilere yol açmıştır.  Gizliliğin ihlali konusunda, özenli davranmak, Hukuk Devleti kavramına güveni pekiştirecektir.    Zamanın Adalet Bakanı M. Ali Şahin’inin, o süreçte Deniz Feneri dosyasına ilişkin sorulara  yanıtı hukuk devleti açısından önemlidir; ■ Artık konu yargının elinde olduğu için ben ve Adalet Bakanlığı’ndan herhangi bir yetkili  açıklama yapmayacağız. Zira yargılamayı biz yapmıyoruz. Soruşturma sonucu dava açılırsa bakacak olan bağımsız yargı organlarıdır. Andrew Jackson ne diyor; ■ Bir cesur adam çoğunluk demektir. Özellikle hukukla ilgili konularda mevkiler ne olursa olsun nesnel davranmak gerekmektedir. Adaletin terazisinde ölçü de nesnel (objektif)  olmayı öngörmektedir. Kamuoyundan gizli ya da açık çeşitli yankı ve yansımalara gerekçe oluşturan bütün soruşturma ve davalarda aynı tutumun sergilenmesi hukuk devletini ve hukukun üstünlüğünü daha da öne çıkaracaktır. Konunun yumuşak karnı çok sanıklı, çok suçlu davaların çok uzamasıdır. İddianamelerin hazırlanması ve kabulü bile ayları almaktadır. ■ Adaletin gecikmesi adaletsizliktir. (Landor)    İddianameler anlaşır, öz kaleme alınmalı, yazması, okunması ve yorumu uzamamalıdır.