Konya
°C
Yeni Meram

USÛL ESÂSA MUKADDEMDİR

USÛL ESÂSA MUKADDEMDİR- Adem ESEN- Yeni Meram Gazetesi

A+
A-
22.04.2022 01:12
21.04.2022 13:13
0
4283
ABONE OL

Usûl esasa mukaddemdir yani usûl esastan önce gelir, tabirini hukuk yanında birçok konuda kullanırız.
‘Usûl’ kelimesi ‘asıl’ kelimesinin çoğulu olup bir şeyin kökü anlamına gelmekle beraber, dilimizde metot ve yöntem yerine kullanılır. İlimlerde usûl denilince metodoloji kastedilir. Fıkıh usûlü (usûl-i fıkıh) veya iktisat metodolojisi denilince o bilim dalında takip edilen yöntem kastedilir.
‘Esas’ bir şeyin özünü oluşturan ana öge, temel demektir. Aslında usûl ile esas birbirine bitişik iki kavramdır. Ancak ilki diğerinin başlangıcıdır.
Otobüse, metroya binmek esastır, bunun için sıraya girerek bilet basmak usûldür. Önce bineceğim diyerek, insanların haklarına tecavüz etmek belki esasa ulaştırır ama usûl bakımında yanlıştır. Aile, iş ve arkadaşlarla münasebetlerde usûl ve erkana riayet gözetilir. Bunlara riayet etmeyenler ayıplanır. Bu bakımdan medeni olmanın ve saygı gösterme ile saygı görmenin yolu usûl ve erkan bilmekten geçer.
Örf adet ve gelenekler aslında usûl demektir. Yasa da aslında halkın genel olarak kabul ettiği örftür. Bunun için yasalar adaleti sağlayan yöntemlerdir.
Konunun hukuktaki yerine gelince; Mahkemeye bir dava açmak isterseniz, önce dava açma ehliyetinizin olup olmadığı, ilgili konuya taraf olma durumunuz, dilekçeyi yazma biçimi gibi şekle ait pek çok konuya dikkat etmeniz gerekir, yoksa iddianızda haklı olmanıza bakmadan mahkeme müracaatınızı kabul etmez. Aynı şekilde resmi bir kuruma müracaatınızda da benzer metot aranır.
Usûl bilmenin kamu yönetiminde önemli bir yeri vardır. Kamu kurumlarında kararlar alınırken, harcamalar yapılırken de kanunlarda veya diğer mevzuatta belirtilen hususlara yani usûle dikkat edilir. Yoksa “benim niyetim şuydu, buydu”, gibi bahaneler kişiyi kurtarmaz.
İşadamı ve işverenler de çalışma ilişkilerinde usûle dikkat etmek zorundadırlar. İşletmeler için önem taşıyan stratejik plan yöntem ve süreç üzerine kuruludur. Bunlara uymayanlar, görünüşte başarılı olduklarını sanırlar, ama bir süre sonra altlarının boşalmış olduğunu anlarlar.
Yetkili olanlar bazen istişari nitelikteki konuları ihmal etme hatta görmeme niyetini taşıyabilirler. Bir yönetim açısından gerçekten böyle bir durum büyük olumsuzlukları da beraberinde getirebilir. Resmi işlerde genellikle usûller belirtilmiştir, bunlara “yasak savma” kabilinden değil, katılımcılık bakımından yaklaşarak hem hakkaniyet ve şeffaflık hem de hukukilik niteliklerini gözetmek mümkün olur.
Usûl bazen bıktırıcı olarak görülebilir. Bunun doğru olduğu yerler ve zamanlar olabiliyor: Bazı memurlar usûlü öyle kötü kullanabilir ki, bununla insanlar mağduriyet yaşayabilir. Bu tür bürokratizm hastalığını yenmek için yine usuller geliştirilmiştir, özellikle günümüzde dijital ortamda dosyanın nerede, kimde, niçin beklediğini belirlemek mümkün olabilir.
Usûl zaman kaybı değildir. Mesela adalet gözetilmeden çıkarılan bir yasa veya kural insanları birbirlerine düşürebilir, zulmü yol açabilir. Bu sebeple acelecilik doğru değildir, yönteme uymak gerekir.
Bazen “bana güvenmiyor musun?”, “istediğimi de yapamayacağım?” gibi sözler aslında usûlleri çiğnemenin gerekçeleridir.
İyi yönetim (good governance) ve kurumsal yönetim (corporate governance) usûl prensiplerine dayanır.
Ülke içinde olduğu gibi milletler arası ilişkilerde diplomasi usûle uygun davranmayı gerektirir.
Gelenekler ve görenekler usûl ve adaba uymayı gerektirir. Ahlak da usûlüne göre davranmaktır. Yol, yordam bilmektir, yani usûlü korumaktır.
Siyasi veya iktisadi menfaatlerini korumak isteyenler, özellikle kendilerini ayrıcalıklı görenler usûlleri pek sevmezler. Güç sahiplerinde usûle riayetsizlik daha fazla görülebilir. Bunun nedeni de güçlü olmanın verdiği bazen şımarıklık, bazen her şeye gücü yettiğini sanarak keyfi davranmaktır.
Ayette “evlere kapılardan girin” buyurulur. (Bakara, 189) Burada gerçeğe ulaşmak için en uygun yöntemi kullanmaya vurgu vardır.

HABER YORUMLARI
  1. Henüz yorum yapılmamış.
    İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.