GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE 'KONYA ÇARŞISI'

Değerli Yeni MERAM Gazetesi okurlarımız; Bugün sizlere geçmişten günümüze Konya ticari hayatındaki çarşıları anlatacağım. Meşrutiyet sonrası Konya ticari hayatındaki genişleme, beraberinde ticari mekan sıkıntısı yaşanmasına sebep olmuştur. Bu konuyu yakından takip eden Vali Muammer Bey 1911'de Konya Çarşısına ilaveler yaptırmıştır. Hatta İrfaniye Medresesinin ilk katı bölünerek on adet büyük mağazaya dönüştürülmüştür.

Konyalı Maruni Yusuf Şar'ın Larende Caddesinin Meram Eski Yol ile birleştiği kavşaktan bugünkü Çingenoğlu Fırınına doğru, arkalarını kale duvarlarına yaslayarak yaptırdığı sıralı dükkanlar ise o dönemin kayda değer ticarethaneleridir. Bu ticarethanelerde 1913'te Balkan göçmenlerinin gelmesiyle birlikte modernleşme olmuştur. Hükümet meydanı civarındaki ve Tevkikiye Caddesi üzerindeki dükkanlarda lüks donanımlı birinci sınıf lokantalar, tatlıcı dükkanları ve berber dükkanları açılmıştır. Konya çarşısındaki dükkanların ön cepheleri ahşaptan, arka kısımları ise tuğladan yapılmıştır. Bu dükkanlarda kurutulmuş yerli sebze ve meyve yanında ithal kompostolar ve Avrupa malı konservelerde satılmıştır. Bu çarşının bir özelliği de aynı meslekten olanlar aynı sokakta toplanmıştır. Kunduracılar Caddesinde ayakkabıcılar, yemeniciler, çizmeciler terlikçiler, dericiler; Kuyumcular Caddesinde ise mücevherciler, altıncılar, değerli taş işlemecileri, gümüşçüler saatçiler vardı. Başka bir sokakta terziler, kumaşçılar, yine başka bir sokakta demirciler, kazancılar, anahtarcılar, maşrabacılar vardı. Şekerciler, fırıncılar börekçi dükkanları diğer sokaklarda bulunurdu. Macar gezgin Horvath, Konya Bedesteninde gördüğü nakkaşlardan altın işletmecilerinden, gümüş kakma kahve takımı üretenlerden bahsettikten sonra, yerli üretim kumaş, manifatura ile bunları satan mağazalardan bahseder. Yerli ürün kumaşların üzerleri Kuran ayetlerinden işlenmiş olanların tercih edildiğini söyler.

1916'da şehre vali olarak gelen Muammer Bey Konya Çarşısında yeniden bazı düzenlemeler yapmıştır. Şimdi Konya'daki Pazarları tanıtalım:

PAZAR Yerleri: Konya'da 20. yüzyılın ilk çeyreğinde çarşı dışında hemen her gün kurulan açık pazarlarda vardı. Civar ilçelerden, kasabalardan ve köylerden gelen insanlar bu pazarlarda ürünlerini satarlardı. Pazarlar her gün kurulduğu için ticari ortam her zaman canlı olurdu.

BUĞDAY PAZARI: Konya'da kurulan ilk pazardır. Önce Mevlana Türbesi yanında, Sultan Selim Cami önüne kurulurken 1901’de bugünkü Karatay Belediyesi karşısına taşınmıştır. Avlonyalı Ferit Paşanın yaptırdığı pazarın doğu giriş kapısında kitabesinde; Sultan Abdülhamithan Efendimiz Hazretlerinin hayırlı hizmetlerinden biride inşaa olunan BUĞDAY PAZARI'dır Sene rumi 1319 yazılıdır.

MELİKE HATUN ÇARŞISI (Kadınlar Pazarı): Konya'da kadınlara ait iki pazar yeri vardır. Değişik mahalle ve köylerden gelen kadınalar önceleri Sultan Selim cami yanındaki Buğday pazarına bitişik olarak pazar kurarlardı. Müstahsil oldukları için tüm ürünler taze ve yerli olurdu. Bu pazar bugün 1940 yılında yapılan Melike Hatun Çarşısı adıyla yeni yerine nakledilmiş, canlılığını muhafaza etmektedir. Diğer Kadınlar pazarı ise; el işi giyecek satılan yer idi. Bu pazar Kapı camisinin son cemaat mahallinin altındaki dükkanların önüne kurulurdu. Daha sonra bu pazar YILANLI Medresenin avlusuna taşındı.

İHTİSAP PAZARI: Aziziye camisinin doğusuna o dönemde ihtisabın önü denirdi. Sebze ve meyve burada toptan pazarlanırdı, yani bugünkü HAL..

ODUN PAZARI: Odun pazarı Kapı camisinin batısındaki şadırvan ile Yılanlı Medrese arasındaki boşluğa kurulurdu. Konya ve civardan yakacak olarak getirilen odunlar, çalılar ve meşe kömürleri burada pazarlanırdı. 1946 yılına kadar bu pazar kurulmuştur.

AĞAÇ PAZARI: Larende Caddesindeki kadınlar hamamı ve Sahip Ata Külliyesinin güneyinden başlar, Etnoğrafya Müzesinden Çocuk yuvasına kadar yayılırdı. Günübirlik kurulan bu pazarda kerestelik ağaç, çam, ardıç, kavak ve inşaatlar için hatıllık satılırdı.

SAMAN PAZARI: Eskiden bugünkü Karatay Köy Otobüsleri Terminalinin kuzeyinde ilk okulun doğusundaki yol üzerinde idi. Daha sonra oraya TELLAL pazarı yapıldı. Köylerden gelen samanlar ve otlar satılırdı. Cumhuriyetin ilk yıllarında şimdiki ismi ile anılan Aslanlı Kışla yakınındaki Eski Saman pazarına nakledildi. Bugün aynı yerde oduncular ve kömürcü esnafı vardır.

AT PAZARI: At pazarı bugünkü Kızılay hastanesinin önündeki boşlukta kurulurdu. Konya'nın en eski pazarlarından olup, burada değişik cinste atlar satılırdı. Bu at pazarı sonra Koyun pazarına taşınmıştır.

KOYUN PAZARI: At pazarına bitişik olup, yıkılan Necati Bey ilk okulunun bulunduğu yerdeydi. 1936’da bu pazar at pazarı olunca Koyun pazarı da otoparkın ve balıkçı dükkanlarının yerine taşınmıştır.

ÜZÜM PAZARI: Aziziye camisinin doğusunda salı günleri kurulurdu. Zeytincilerin ve balcıların büyük çoğunluda bu pazarın yanındaydı.

TELLAL (Sipahi) PAZARI: Tellal pazarı önce Alaaddin Tepesinin doğusundaki eski Gazi Musatafa Kemal ilk okulunun bulunduğu yerde idi. Daha sonra İstanbul Caddesi üzerinde yıkılan İş Bankası binası ile Aziziye Cami arasında kurulurdu. Müftü Nakizzade Hacı İbrahim Efendi 12 adet dükkan yaptırmış olup bugün bile eski tellal pazarı diye bilinmektedir. Burada daha çok halı kilim alınır satılırdı.

UN KAPANI: İlk yeri Gazi Mustafa Kemal ilk okulu civarında idi. Bu pazara DAKİK (Un) kapanı da denirdi. Sonra Kapı Camisi civarına taşındı. Buradan da yeni Buğday Pazarının doğu ve batı girişine taşındı.