Hayat, erdemdir…

Günlük hayatımızda erdem kelimesine çok sık yer veririz. Hoşumuza gitmeyen bir davranış gördüğümüzde erdemli bir davranış değil deriz. İnsan davranışlarına bakarak onu erdemli ve erdemsiz diye tasnif ederiz. Bazı kelimeler vardır ki hayatta çok sık kullanıldığından sözlük anlamının ötesinde geniş bir anlam kazanır. Erdem öyle bir sözcüktür. Kullanıldıkça anlam zenginleşmesi oluşmaktadır. Erdemi bazen ahlak anlamında, bazen etik anlamda, bazen adalet anlamında kullanırız. Erdemi kısaca insanı insan yapan değerler bütünü olarak tanımlamamız mümkündür. Erdem insana dair güzel şeylerdir. Erdem itidaldir. Erdem mutluluktur. Erdem sevgidir. Erdem dostluktur. Erdem vefadır. Erdem dinlemektir. Erdem şükretmektir. Erdem teşekkür etmektir. Erdem sağduyudur. Erdem alçakgönüllülüktür. Erdem hoşgörülü olmaktır. Erdem kinden nefretten, düşmanlık duygusundan kalbi arındırmaktır. Bizi insan yapan erdem, elbette belli bir bedel-ödül dengesi üzerinde durur. Bedelini ödemediğimiz bir şeyin değerini de bilemeyiz. Erdem hayatımıza egemen değilse dilimizde süs olmaktan öteye gidemez. Dilimizde de çok eğreti durur. Çünkü hayatımızla teyit etmediğimiz sözler bizde bir sahtecilik izlenimi uyandırır. Hukuk erdemin yaptırıma bağlanmış somut hali sayılabilir. Onun için erdemli olmak aynı zamanda şerefli olmanın gereklerindendir. Bir zamanlar suç işleyenlerin alınlarına şerefsizlik damgası vurulurmuş. Bu damgayı yiyenler alınlarını kapatır, başlarını da öne eğerlermiş. İşte o dönemden günümüze “Alnım açık, yüzüm ak” “Alnım ak, başım dik” gibi sözler kalmış. İnsanın erdemli olması aynı zamanda alnı ak, başı dik olmak demektir. Erdemli olmak onurlu yaşamanın temel şartıdır. Bizi insan yapan onurlu kılan önemli bir değer atfettiğimiz erdem konusunda hayat zaman zaman bizi test eder. Bazen hayat önümüze iki seçenek sunar. Erdemli olarak zarar görmek, ya da erdemsiz davranarak bundan çıkar sağlamak. İşte böyle bir uyuşmazlıkta tercihimizi hangi yönde kullanıyorsak insan olarak kalitemizi de seçmiş oluruz. Eğer erdem bir bedel istemeseydi herkes erdemli olabilirdi. Gerektiğinde bedel ödemeyi göze alamayanlar asla erdemli olamazlar. Sokrates mahkemede savunma yaparken şöyle seslenir. “Gerçeği aramaktan vazgeçmemle benim beraatıma hükmetmek önerisinde bulunursanız, size şöyle derim.  Teşekkür ederim Atinalılar, ancak ben sizlere değil beni o görevle yükümlü kılmış Yaradana uyacağım. Önüme çıkan her insana “yüreğini yalnız zenginlik ve şerefe kaptırıp, bilgelik ve gerçek ile nefsini düzeltmek kaygılarına uzak yaşamaktan utanmaz mısınız.”  demeye devam edeceğim. Ölümün nasıl bir şey olduğunu bilmiyorum, belki iyi bir şeydir; ama ondan da korkmam. Ancak görevden kaçmanın kötü bir şey olduğunu biliyorum. İyi olması olanağı bulunan her şeyi ise, kötü olduğunu bildiğim şeye yeğ tutarım. Nasrettin Hoca fıkralarında da insanın çıkarcılığı ile erdemi çok işlenen bir konudur. Çıkarı uğruna kazanın doğuracağına inanan kişinin, kazanın ölmesine inanmaması insanın çıkar karşısında nasıl erdemden saptığını çok açık ortaya koyar. Diğer taraftan bazı Nasrettin Hoca fıkralarında hoca kendi nefsini model göstererek erdem testi konusunda bilgi verir. İnsanın çıkarı söz konusu olduğunda doğruluktan nasıl saptığını komik şekilde göz önüne serer. Hocanın kadılık yaptığı bir dönemde biri gelir ve hocaya sorar “Hocam bir inek bir ineği vurur öldürürse bunun hükmü nedir?” Hoca düşünür sonra “Hükmü ne olacak, dilsiz hayvandan tutup hesap mı soracaksın?” diye cevap verir. Adam bu defa “Hay ağzına sağlık hocam bizim inek sizin ineği vurdu öldürdü de.” deyince Hoca tereddütsüz “Ha o zaman iş değişir, getir bakayım şu kara kaplı kitabı” diye karşılık verir. Erdemli görünmek, erdemden bahsetmek kolaydır. İnsana külfet yüklemez. Esas olan erdemli yaşamaktır. O zaman erdemin sorumluluğunu alır bedelini ödemiş olursunuz. Bedeli ödenmişse ona sahip olmuşsunuz demektir. Mutlu günler…