Buğdayın atasına Ardahan’ın gayreti

Güzel ülkemizde zorlu, sıkıntılı süreçler yaşana dursun güzel gelişmeler de olmuyor değil, öyle ki kendi değerlerimize sahip çıkılması adına önemli gelişmeler yaşanıyor. Bundan tam 13 ay önce, yani 30 Ekim 2019 tarihinde yazdığım “Buğdayın atası siyez mi, kavılca mı ?” başlıklı köşe yazımda Türkiye’de bilinen iki adet genetiği değişmemiş GDO’suz buğdayın varlığını, bunlardan birisinin Kastamonu-siyez buğdayı, diğerinin ise Kars-kavılca buğdayı olduğunu belirtmiştim. Yazının detaylarında özellikler ve nitelikler belirtilirken şu bölümü nde altını özellikle çizmiştim: “Siyez mi kavılca mı ikilemine gelince ben şunu ifade etmek isterim: ‘Buğdayın atası hangisiydi’ tartışmasını bir kenara bırakıp bu iki ata buğdayına da sahip çıkmamız, üretimlerini arttırarak ülkemizin tohum bankasını güçlendirmemiz gerektiğini savunuyorum. Köşenin özü şudur ki, sadece bu kıymetli buğdayları evimize alıp mutfağımızda değerlendirmenin dışında, bunların üretilmesine destek olmak ve ata tohumlarımıza sahip çıkmak ülkenin evladı olarak hepimizin boynunun borcudur.” İşte bugünkü yazımın konusu da bu aşamadan sonra gündeme gelen ve yapılan ciddi çalışmaların müjdesi oluyor. Nasıl mı? Kısa bir zaman önce telefonuma gelen çağrıda arayan kişi Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Demirci olduğunu öğrendim. Çetin Bey ile hem yazının detayları hem de yaptıkları çalışmalar ile ilgili güzel bir sohbet gerçekleştirdik. Görüşmemizin en can alıcı noktası ise Çetin Bey'in yörede yüzyıllardır ekilen ve "Anadolu buğdayının anası" olarak bilinen 13 bin yıllık kavılca buğdayının tescillenmesi amacıyla çalışma başlattıkları ve önemli bir aşama kaydettikleri müjdesi oldu. Konuyla ilgili gönderdikleri dokümanlarda ise yapılan çalışmaların detaylarını satır satır inceleme fırsatı buldum. Çetin Bey, Ardahan TSO'da çiftçilerin de katılımıyla düzenlenen "kavılca buğdayı" konulu değerlendirme toplantısının yanı sıra coğrafi işaret ürünleri potansiyeli çalıştayı da düzenlediklerinin altını çizdi. Yani kısaca Ardahan Kavılca buğdayına gerçek anlamda sahip çıkılıp bunu belgelendirerek koruma altına alınmış ve yok olup gitmesinin önüne geçilmeye başlanmış. Gönderilen dokümanlardan çıkarttığım notlardan birkaçını da paylaşmak istiyorum. Yüksek katılımla gerçekleşen ve konunun uzman isimlerinin yer aldığı çalıştayda konuşan ATSO Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Demirci’nin şu sözleri bence dikkat çekici: "Kavlıca buğdayı yaklaşık 13 bin yıl önce Anadolu topraklarında yetişen bugün Siyez ve Iza buğdayının atası olarak bilinen bir buğdaydır. Bugün Osmanlı Devleti'nin arşiv kayıtlarından anlaşıldığı üzere Ardahan civarında kabluca olarak geçen kavılca buğdayının ekiminin yapıldığı bilinmektedir. Kavılca buğdayı Ardahan ili sınırları içerisinde kalan ilçelerde ve Ardahan-Kars sınırında yer alan köylerde ekilmektedir. Kavılca buğdayının coğrafi işaret süreci odamız tarafından başlatılmış olup 'Kavılca buğdayı ve unu olarak tescil edilecektir. Çünkü Coğrafi işaretleme konusu, Ardahan için önemsediğimiz konuların başında gelmektedir. Ardahan’ın yöresel ürünler konusunda büyük bir zenginliğe sahip olması temel motivasyonumuzu oluşturmaktadır. Ardahan’ın hemen hemen her ilçesinin, köyünün kendine özgü özellikler taşıyan bir ürünü vardır. Ancak, bir ürünün belirli bir yöreye, kente veya bölgeye ispat etmenin en kolay yolu “Coğrafi İşaret Tescili”’nden geçmektedir. Yöresel değerler ancak tescille korunur." Çetin beyin ifadelerinin yanı sıra Ardahan İl Tarım ve Orman Müdürü Turgay Şişman’ın açıklaması ise verilen mücadele ve emeklerin sözde değil icraatta olduğunu gösteriyor. Şöyle ki DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı'na sunulan değerlendirme aşamasında olan Ata Tohumla Kavılca Üretiminin yaygınlaştırılması Projesi kapsamında, bin dekar alanda 100 üreticiye 25 bin kg kavılca buğdayı dağıtımı yapılacağı ve 4. yılın sonunda 8 bin dekar alanda 16.000 ton kavılca üretiminin gerçekleşmesini hedeflediklerini belirtiliyor. Ardahan gerçekten ülkenin evladı olarak boynumuzun borcu olan sahip çıkmayı gerçekleştirmiş ve bunu en sağlam temellerle devam ettirme hedefinde ilerliyor. Şahsen ben başta Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Demirci Bey'e ve şahsında tüm Ardahan bürokrasisi ile bu işe gönül veren, emek harcayan herkese teşekkür ediyorum. Bu çalışmanın kaybolmaya başlayan değerlerimize sahip çıkılmasında da örnek teşkil etmesini umut ediyorum. Çünkü bu vatana, bu topraklara ait birçok değerimiz hep bizden çıkıp gittikten sonra değer kazanıyor ve biz bunun çok geç farkına varıyoruz. Bu nedenle artık değerlerimize zamanında sahip çıkıp, bizden sonraki nesillere de sağlıklı bir şekilde aktarmamız hem vicdani hem insanı olarak öncelikli görevimiz, namus borcumuzdur. Kalın sağlıcakla.